Informatieverstrekking bij spaarproducten

Spaarproducten, zoals een internetspaarrekening of depositorekening zijn financiële producten. Op deze producten is het Depositogarantiestelsel van toepassing. Een spaarproduct kan worden omschreven als een vordering op een kredietinstelling met een vergunning van de Nederlandsche Bank (DNB). Spaarproducten kunnen ook vanuit het buitenland aan Nederlandse spaarders worden aangeboden. Dit mag alleen als DNB het toezicht van de bankentoezichthouder in het andere land als geschikt heeft aangemerkt.

Waar moet u rekening mee houden bij het verstrekken van informatie?

Er zijn wettelijke voorschriften waar reclame en overige informatie over financiële producten aan moet voldoen. Deze wettelijke voorschriften moeten de consument in staat kunnen stellen een weloverwogen oordeel te vormen over het betreffende financiële product. Goede informatie helpt de consument bij het vaststellen van de risico’s die aan een product verbonden zijn en bij het beantwoorden van de vraag of het product/dienst in zijn behoeften voorziet.

De wettelijke voorschriften waar reclame en overige informatie aan moet voldoen kunt u vinden in:

• De Wet op het financieel toezicht
• Het Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft
• De Nadere regeling gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft

Toelichting op wettelijke voorschriften

Reclames en overige informatie moeten onder andere voldoen aan de voorschriften van artikel 4:19 Wft en 4:20 Wft. In deze artikelen staat dat de consument over relevante informatie moet kunnen beschikken om een oordeel te kunnen vellen ten aanzien van het financiële product of dienst. Deze informatie moet correct, duidelijk en niet misleidend zijn. De reclame en overige informatie moet ook voldoen aan voorschriften die per product verschillend kunnen zijn. U vindt deze voorschriften in de hierboven genoemde wet- en regelgeving.

In de memorie van toelichting staat een toelichting op de wettelijke voorschriften. Voor vragen over de toepassing of uitleg van de wettelijke voorschriften kunt u de memorie van toelichting lezen.

Een achtergesteld deposito wordt vaak in de markt gezet als spaarvorm. Een achtergesteld deposito is echter door haar productkenmerken niet zonder meer te vergelijken met een traditionele spaarvorm, zoals een internet spaarrekening of termijndeposito. De reden hiervoor is dat dit deposito bij faillissement is achtergesteld aan alle andere crediteuren, met uitzondering van de aandeelhouders. Daarnaast is ook het Depositogarantiestelsel niet van toepassing op een achtergesteld deposito.

Overduidelijk duidelijk

Gezien bovenstaande is de norm die de AFM stelt met betrekking tot de informatieverstrekking aan consumenten over achtergestelde deposito’s ‘overduidelijk duidelijk’. Hieronder verstaat de AFM in elk geval het volgende:

• Duidelijke vermelding dat het Depositogarantiestelsel niet van toepassing is op dit product. Omwille van de duidelijkheid is de AFM van mening dat dit ook vermeld dient te worden in bijvoorbeeld overzichten waarin verschillende spaarvormen met elkaar worden vergeleken.
• Het direct bij een productaanbieding vermelden van alle relevante kenmerken van het achtergestelde deposito. Het is de verantwoordelijkheid van elke financiële onderneming om te beoordelen welke productkenmerken relevant zijn. Enkele voorbeelden zijn het kenmerk dat het Depositogarantiestelsel niet van toepassing is en de voorwaarde dat er tussentijds geen opnames mogelijk zijn.
• Ter bevordering voor de duidelijkheid en ook de begrijpelijkheid voor consumenten dient in de informatieverstrekking toegelicht te worden wat een achtergesteld deposito inhoudt en wat eventuele gevolgen voor een consument kunnen zijn. Een mogelijke toelichting is: “Achtergesteld houdt in dat u bij een eventueel faillissement van uw bank als laatste uw geld terug krijgt. Dit betekent dat u uw deposito pas kunt terugvorderen als alle andere schuldeisers zijn afbetaald. U loopt hierdoor het risico dat u uw (volledige) spaarbedrag misschien niet terugkrijgt’.

Relevante wetgeving

• Artikel 4:19 en 4:20 Wft

Als u bankspaarproducten aanbiedt (een spaarrekening eigen woning, beleggingsrecht eigen woning, een lijfrentespaarrekening of lijfrentebeleggingsrecht) dan krijgt u te maken met de regels die gelden voor informatieverstrekking over complexe producten. De categorie bankspaarproducten is namelijk een ‘complex product’ zoals bedoeld in artikel 1 BGfo.

Relevante wet- en regelgeving

• Artikel 1:1, 4:19 en 4:20 Wft
• Artikel 1, 49, 51, 52 lid 5, 57, 58, 59a en 77 t/m 80 BGfo

De levensloopregeling geeft de consument de mogelijkheden onder bepaalde voorwaarden jaarlijks fiscaal gunstig te sparen om onbetaald verlof op een later moment te kunnen financieren. Een levensloopregeling kan door een bank of een verzekeraar worden aangeboden en wordt vaak aangeboden in de vorm van een complex product. Aan de informatieverstrekking over levensloopregelingen worden door de wetgever eisen aan de verplichte en onverplichte informatie voor en na het sluiten van de overeenkomst gesteld. De eisen die gesteld worden hangen af van de vorm waarin het levensloopproduct wordt aangeboden. Voor meer informatie hierover kunt u de volgende links bekijken.

In sommige levensloopproducten bestaat de mogelijkheid om te sparen.

In sommige levensloopproducten kan de consument beleggen in rechten van deelneming in een beleggingsinstelling. Via de volgende link kunt u meer informatie vinden over levensloopproducten rechten van deelneming in een beleggingsinstelling (complex) gebaseerd op beleggen.

• informatieverstrekking over rechten van deelneming in een beleggingsinstelling (complex)
• essentiële-informatiedocument.
  
  

Voor de levensloopregelingen die in de vorm van een complex product worden aangeboden vindt u via de volgende link meer informatie:

• risicometer essentiële-informatiedocument.

Onder pensioenopbouwproducten verstaat de AFM in dit geval financiële producten waarmee kapitaal kan worden opgebouwd om te zijner tijd een lijfrenteproduct ter aanvulling op het pensioen mee aan te kopen, en waarvoor een fiscale regeling bestaat.

Informatieverstrekking over pensioenopbouwproducten kan en moet duidelijker

Uit onderzoek van de AFM blijkt dat informatie over pensioenopbouwproducten niet altijd duidelijk is. De AFM constateert dat in de onderzochte informatieverstrekking bepaalde voordelen duidelijk worden vermeld, terwijl de bijbehorende beperkingen niet altijd duidelijk uit de informatie blijken. De AFM heeft hiervoor openbaar toegankelijke informatie onderzocht (zoals de informatie op websites en in brochures).

Een aantal marktpartijen is hier door de AFM op aangesproken en heeft de informatieverstrekking inmiddels verbeterd. De AFM verwacht echter van alle aanbieders van pensioenopbouwproducten dat zij zorg dragen voor correcte, duidelijke en niet misleidende informatie. Om die reden geeft de AFM hierbij enige guidance door het uitlichten van twee aspecten van pensioenopbouwproducten waarover de informatieverstrekking niet altijd duidelijk blijkt te zijn. En ook door voorbeelden te noemen van informatieverstrekking die op die punten wel duidelijk is.

Informatie over de fiscaliteit bij pensioenopbouwproducten

Een consument heeft alle relevante informatie nodig om te kunnen beoordelen of een financieel product geschikt is voor hem of haar. Bij pensioenopbouwproducten geldt dat informatie over de fiscale behandeling een belangrijk onderdeel is van dergelijke relevante informatie. De fiscale behandeling bestaat uit het feit dat er sprake is van belastinguitstel (de omkeerregel). Belastinguitstel houdt in dat:

• de inleg onder bepaalde voorwaarden aftrekbaar is
• van de opgebouwde waarde in de toekomst een lijfrente moet worden aangekocht; als dit niet gebeurt, heeft dat bepaalde gevolgen, o.a. op fiscaal gebied
• over de toekomstige uitkeringen belasting moet worden betaald.

Door de AFM is onderzocht of de omkeerregel duidelijk wordt uitgelegd in de openbaar toegankelijke informatie voor consumenten.

Onduidelijkheid bij onderzochte informatie

In de onderzochte informatie bleek dat bepaalde voordelen duidelijk onder de aandacht werden gebracht. Dit geldt met name voor de fiscale aftrekbaarheid van de inleg. De bijbehorende beperkingen (zoals de belastbaarheid van toekomstige uitkeringen) werden in een aantal onderzochte gevallen in het geheel niet genoemd. In andere gevallen werden de bijbehorende beperkingen wel genoemd, maar op een zeer moeilijk vindbare plaats in de verstrekte informatie. Het prominent presenteren van de voordelen en het lastiger vindbaar zijn of het helemaal niet noemen van de bijbehorende beperkingen maakt dat de informatie niet duidelijk is.

Voorbeeld

Een goed voorbeeld van informatie bij het belastinguitstel met betrekking tot de omkeerregel op hoofdlijnen duidelijk wordt uitgelegd, is het onderstaande voorbeeld.

Het bedrag dat u voor dit product inlegt is in sommige gevallen fiscaal aftrekbaar van de inkomstenbelasting. De inleg is aftrekbaar als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:

• u heeft een aantoonbaar pensioentekort, én
• u legt het bedrag voor dit product in om een (extra) pensioenvoorziening op te bouwen.

Aan de aftrekbaarheid is wel een maximum verbonden. Wat dit maximum is kunt u vinden op www.belastingdienst.nl onder voorwaarden voor premieaftrek.

Over het bedrag dat u met dit product opbouwt hoeft u geen vermogensrendementsheffing te betalen. Uiterlijk in het kalenderjaar waarin u 70 jaar wordt, moet u een direct ingaande lijfrente aankopen. Daarmee wordt het opgebouwde bedrag periodiek uitgekeerd. Over de lijfrente-uitkeringen bent u te zijner tijd inkomstenbelasting en (zorg)premies verschuldigd. Er is dus sprake van uitstel van belastingbetaling. Tegen de tijd dat u de lijfrente-uitkeringen ontvangt, werkt u waarschijnlijk niet of minder, waardoor de kans groot is dat u dan in een gunstiger belastingschaal valt.

Informatie over het stopzetten van een pensioenopbouwproduct

Bij pensioenopbouwproducten geldt dat afkoop en deblokkering bepaalde fiscale consequenties kan hebben. Door de AFM is onderzocht of dit duidelijk blijkt uit de openbaar toegankelijke informatie voor consumenten (zoals de informatie op de website en in brochures).

Voorbeeld

Een goed voorbeeld van duidelijke informatie hierover is:

De inleg op de rekening mag u fiscaal aftrekken, daarom is de rekening geblokkeerd voor opnames.

U mag de rekening dus alleen gebruiken voor uw pensioen. Gebruikt u de rekening niet voor uw pensioen, dan heeft dit fiscale gevolgen. In dat geval moet u namelijk over het opgenomen bedrag inkomstenbelasting betalen. Dit kan oplopen tot 52%. Daarnaast moet u meestal een boete betalen van 20% van het opgenomen bedrag. Deze boete van de Belastingdienst wordt ook wel revisierente genoemd. 

Wat verwacht de AFM?

De AFM verwacht ook van marktpartijen die in dit onderzoek niet zijn aangesproken, dat zij zorg dragen voor correcte, duidelijke en niet misleidende informatieverstrekking. De AFM blijft doorlopend toezicht houden en kan handhavend optreden wanneer de wet overtreden wordt.