FD-column Laura van Geest over nepnieuws

Nepnieuws is helaas niet om te lachen

Waar of onwaar? Met de opkomst van generatieve AI (genAI) wordt de productie van nepnieuws steeds makkelijker en geraffineerder. Niet van echt te onderscheiden filmpjes worden in hoog tempo geproduceerd en gedistribueerd. De tijd van mails vol taalfouten ligt achter ons, zoals we bij de AFM onlangs aan den lijve konden ervaren bij een alsnog vrij knullige poging tot ceo-fraude. Niet voor niets staat misinformatie en desinformatie bij ceo’s internationaal bovenaan het lijstje van risico’s voor de korte termijn. Polarisatie, oorlog, opgehitst met handig geplaatste berichten door statelijke actoren – bedrijven gedijen daar niet lekker bij. 

Verantwoordelijkheid

Fake news heeft vele facetten. Aan de ene kant is er de verspreiding van nepnieuws. Zoals het nepbericht over Zelensky’s lustig shoppende echtgenote, terwijl de Oekraïense president probeert geld te vergaren voor de oorlog. Of het gemanipuleerde audiobericht waarin de Britse Labourleider Keir Starmer zijn medewerkers schijnbaar afvalt. Op de beheerders van socialemediaplatformen rust een zware verantwoordelijkheid om de verspreiding van dit type nepnieuws tegen te gaan, een verantwoordelijkheid die ze met variabel enthousiasme omarmen. 

Aan de andere kant wordt het bestrijden van nepnieuws lastiger, zeker in de Verenigde Staten, waar sommige politici alles wat ze niet bevalt of uitkomt betitelen als fake news. Factchecking is in Nederland nog steeds een populaire sport tijdens verkiezingen, maar staat in de VS in kwade reuk. Nepnieuws wordt cynisch genoeg ook als rookgordijn opgegooid om verantwoordelijkheid te ontlopen voor zaken die men toch echt gezegd en gedaan heeft. 

En dan heb je ook nog het fenomeen dat mensen door al deze berichten onzeker worden en van de weeromstuit helemaal niets meer geloven. De dalende vaccinatiegraad is hiervan een treurige illustratie. 

Nepnieuws heeft repercussies op het wereldtoneel van democratie en oorlog, maar ook op het meer afgebakende speeltoneel van de financiële sector. De kapitaalmarkten draaien op de gedachte dat alle informatie efficiënt in de koersen is verwerkt. En met een handel die allang niet meer via schreeuwende hoekmannen op de beurs verloopt, wordt nieuws in een flits verwerkt in de koersen. Een foto van een rokend gebouw nabij het Pentagon leidde mei vorig jaar tot een dip in de S&P 500 tot het 'nieuws' gelukkig vrij vlot ontkracht werd.

Alert op manipulatie

Wat te doen? Bedrijven moeten alert zijn dat er geen nepnieuws over hen de ronde doet en zo hun waardering wordt gemanipuleerd. Ook al geldt ook hier dat andersom bedrijven soms moord en brand schreeuwen en iets tot nepnieuws bombarderen om hun frauduleuze handelen toe te dekken (denk aan het Duitse Wirecard). 

Ook finfluencers moeten op hun tellen passen. Niet alleen moeten ze transparant zijn over hun eigen belangen als ze een product vermelden. Ze mogen ook geen nieuws verspreiden waarvan ze weten of zouden moeten weten dat het onjuist en misleidend is.  Koersmanipulatie is verboden. Maar hoe de recente casus van Roaring Kitty en Gamestop te beoordelen in de VS? Er wordt iets op sociale media geplaatst, in de hoop dat mensen reageren, maar is het ook manipulatie in de zin van de wet?

Tot slot is er ook een rol voor de belegger zelf. Ook al maken handelaren misbruik van 'fomo' (fear of missing out), zelf een beetje nadenken kan geen kwaad. Ligt het echt in de rede dat deze BN’er product A of B aanprijst? En zelfs als het wel echt deze BN’er was, hoeveel verstand heeft hij of zij dan eigenlijk van beleggen? Na de nepcampagne op ooit Twitter met foto’s van Jort Kelder, is het wachten op levensechte nepfilmpjes in Nederland. Geen onnodige bangmakerij: in India is de voorman van een van de beurzen al aangetroffen in een nepfilmpje om beleggingen aan te prijzen.

Verwachtingen

GenAI stuwt de koersen op tot ongekende hoogte. Dankzij de Magnificent Seven, de zeven grote techbedrijven, zijn beleggers in de VS op de aandelenmarkt bereid $33 neer te leggen voor een dollar jaarlijkse winst (een CAPE van 33 voor de liefhebber). In Nederland is dat dankzij de chipbedrijven zelfs €35,9 voor elke euro jaarlijkse winst. Een prachtige illustratie van de (te?) hooggespannen verwachtingen rond AI.
 
Incidenten met nepnieuws zijn tot op heden beperkt gebleven lijkt het, bij verkiezingscampagnes in India of voor het Europees Parlement, en op de financiële markten. Maar bij transities gaat het langzaam tot het opeens snel gaat. Opletten geblazen dus. Als het te sappig is om waar te zijn, is het dat ook.

Meer informatie