Transactiemonitoring door beleggingsinstellingen en -ondernemingen moet beter

Beleggingsinstellingen (veelal beleggingsfondsen) en beleggingsondernemingen dienen op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) transacties van cliënten te monitoren. Stuiten ze daarbij op ongebruikelijke transacties, dan moeten ze die melden bij FIU-Nederland (de zogenoemde ‘meldplicht’). Het aantal meldingen dat beleggingsondernemingen en – instellingen doen, groeit de laatste jaren sterk. In 2019 deden ze 124 meldingen, tegen 78 in 2018 en slechts 6 in 2017. Dit duidt op een duidelijke omslag in meldgedrag.

Resultaten onderzoek

Verdere verbeteringen zijn nog nodig, vindt de AFM. In 2019 hebben we onderzoek verricht naar transactiemonitoring en de meldplicht bij vier (beheerders van) beleggingsinstellingen en twee beleggingsondernemingen. Onze belangrijkste bevindingen daarbij zijn:

• De meeste van de onderzochte instellingen zijn pas eind 2018 of begin 2019 begonnen met het inrichten van een (geautomatiseerd) transactiemonitoringssysteem.
• Financiële ondernemingen zijn verplicht van iedere cliënt een risicoprofiel op te stellen. Het blijkt dat de onderzochte ondernemingen dat risicoprofiel onvoldoende laten meewegen bij transactiemonitoring.
• Veel van de onderzochte instellingen stellen geen transactieprofiel op van iedere cliënt (diens verwachte individuele transactiegedrag). Zo’n transactieprofiel is een goed hulpmiddel bij het monitoren van transacties.
• Veel van de onderzochte instellingen hanteren geen concrete detectieregels voor het signaleren van ‘opvallende’ transacties. Hebben ze zulke detectieregels (met bijbehorende drempelwaarden) wel opgesteld, dan zijn die vaak erg summier uitgewerkt of sluiten onvoldoende aan bij het type transactie of cliënt.
• De kwaliteit van de meldingen schiet soms tekort. De onderzochte ondernemingen geven niet altijd aan waarom ze een transactie ongebruikelijk vinden. Ook denken ze onvoldoende na over maatregelen tegenover cliënten die betrokken zijn bij een ongebruikelijke transactie. Te denken valt aan het aanscherpen van het risicoprofiel of ‘gerichte individuele monitoring’.
• Ook de tijdigheid van de meldingen laat soms te wensen over. Instellingen zijn verplicht ‘onverwijld’ melding te doen wanneer ze een transactie als ongebruikelijk aanmerken.

Wwft-uitvraag 2019

Naast dit onderzoek heeft de AFM ook een Wwft-uitvraag gedaan in 2019. Daaruit bleek dat 20% van de beleggingsondernemingen, 9% van de (beheerders van) beleggingsinstellingen en 20% van de beleggingsinstellingen met een AFM-registratie in plaats van een vergunning niet beschikken over een (geautomatiseerd) systeem om de transacties van cliënten te monitoren.

Vervolgonderzoek

De AFM beoordeelt vanuit haar wettelijke taak of financiële dienstverleners, beleggingsondernemingen en -instellingen voldoen aan de eisen uit de Wwft. Dit doen we onder meer door jaarlijkse Wwft-uitvragen bij deze financiële ondernemingen en door thematische onderzoeken. De uitkomsten van dit onderzoek zijn voor ons aanleiding om dit jaar een vergelijkbaar vervolgonderzoek te starten naar transactiemonitoring en de meldplicht. ‘De uitkomsten van het huidige onderzoek zijn voor ons reden voor verscherpte aandacht. We willen dat alle beleggingsinstellingen en –ondernemingen hun transactiemonitoring en de tijdigheid en kwaliteit van hun meldingen snel op orde brengen’, zegt Jos Heuvelman, bestuurslid van de AFM.

Wwft en corona

De AFM roept financiële ondernemingen op tijdens de coronacrisis procedures tegen (nieuwe vormen van) witwassen en terrorismefinanciering (extra) scherp in acht te blijven houden. Zie daarvoor onze reactie op een verklaring hierover van de Europese Bankenautoriteit (EBA). Ook onze Wwft-uitvragen blijven doorlopen.

Meer weten over wat de AFM doet ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering? Op de AFM-website staat ook alle relevante wetgeving over de Wwft en de Sanctiewet. Met vragen kunt u terecht bij de informatiedesk. Voor ondernemers via ondernemersloket@afm.nl en voor consumenten via info@afm.nl. 

Journalisten kunnen contact opnemen met Kees Versluis, woordvoerder AFM via 020-797 2308 of kees.versluis@afm.nl.