AFM Jaarverslag 2023: digitale verleidingen meest riskant voor jongeren

'Nieuwe risico’s voor schulden stapelen zich op. Met name jongeren staan bloot aan verlokkingen van buy now pay later (BNPL) (makkelijk en snel krediet), overmatig handelen in crypto’s en finfluencers', stelt Laura van Geest. 'Wetgeving is in aantocht, maar het is zaak daarop tijdig in te spelen zodat er in de tussentijd geen grote brokken worden gemaakt.'

Aanpak nodig om gebruik van buy now, pay later door minderjarigen te stoppen

In de publicatie ‘Buy Now, Pay Later’, die de AFM tegelijk met het jaarverslag heeft gepubliceerd, blijkt dat minderjarigen onrechtmatig gebruik maken van BNPL. In 2023 zijn er bijna 600.000 iDEAL-transacties verricht via rekeningen op naam van minderjarigen, die te linken zijn aan BNPL-aanbieders. Het gemiddelde bedrag was zo’n €50. Het gaat hierbij om (hoofdzakelijk) gebruikers in de leeftijd 13 tot en met 17 jaar oud die waarschijnlijk de leeftijdscontroles van BNPL-aanbieders omzeilen.

Er bestaat een reëel risico dat deze transacties ongeoorloofd BNPL-gebruik betreffen. Aan minderjarigen mag in beginsel geen (BNPL-)krediet worden verstrekt. In de eigen gedragscode van de branche staat opgenomen dat BNPL-aanbieders eisen dat hun klanten minstens 18 jaar oud zijn. De AFM roept de BNPL-sector en de wetgever op om op korte termijn tot een aanpak te komen die het gebruik van BNPL door minderjarigen effectief stopt.

De AFM Marktupdate laat zien dat de BNPL-markt opnieuw is gegroeid. In 2022 hebben de BNPL-aanbieders zo’n 45 miljoen transacties met een totaalwaarde van €4,8 miljard verwerkt. Het gemiddelde aantal transacties groeit het hardst onder gebruikers tussen de 18 en 24 jaar en stijgt met 32%. Consumenten onder 35 jaar betalen relatief gezien het vaakst aanmaningskosten en worden naar verhouding het vaakst overgedragen aan een incassobureau. De kosten die samenhangen met te laat betalen kunnen flink oplopen.

BNPL-aanbieder Riverty en de AFM onderzochten gezamenlijk het effect van een betaalherinnering per sms op het gedrag van meer dan 34.000 klanten. Deze relatief eenvoudige interventie bleek effectief. Het aandeel klanten dat te laat betaalde en waarbij kosten in rekening werden gebracht, verminderde met één op vijf. Met dit soort aanpassingen kunnen BNPL-aanbieders het aantal klanten met aanmaningskosten omlaag brengen.

Sturing in cryptoapps kan leiden tot vaker en risicovol handelen 

In de publicatie ‘Crypto’s’ zoomen we nader in op de online keuzeomgeving van de applicaties (apps) van drie Nederlandse cryptodienstverleners. Gebruikers van cryptoapps worden gestuurd richting het regelmatig en gemakkelijk handelen in bepaalde crypto’s of het activeren van aanvullende diensten. Dit brengt het risico met zich mee dat consumenten keuzes maken die niet in hun eigen belang zijn. De AFM moedigt cryptodienstverleners sterk aan om hun apps meer in te richten in het belang van de klant. Voor consumenten geldt dat handelen in crypto’s zeer risicovol is en dus alleen geschikt voor die kleine groep, die het zich kan veroorloven het ingelegde geld te verliezen.

Jaarverslag AFM gepubliceerd

Naast de verdiepende analyses heeft de AFM ook haar jaarverslag gebubliceerd waarmee zij inzicht geeft in haar activiteiten en behaalde resultaten in 2023, inclusief de jaarrekening, en het sociaal jaarverslag.

Meer informatie

AFM-jaarverslag 2023 (pdf, 1.3 MB)
Marktupdate Buy Now Pay Later (pdf, 530 kB)
BNPL-experiment met Riverty (pdf, 660 kB)
BNPL-experiment Riverty statistical appendix (pdf, 160 kB)
Verkenning cryptodienstverleners (pdf, 1 MB)
Sociaal jaarverslag AFM
Terugkblik AFM-onderzoeksagenda 2023 (pdf, 200 kB)