Column Laura van Geest in FD: Je geld digitaal regelen, dat lukt nog lang niet iedereen

Digitalisering maakt de financiële wereld kleiner, sneller en toegankelijker, maar wordt de wereld er ook gelijker van? Koningin Máxima, speciale pleitbezorger van de VN secretaris-generaal voor inclusieve financiering voor ontwikkeling (UNSGSA), onderstreepte in een videoboodschap voor het AFM 20 jaar seminar, dat een inclusief digitaal financieel systeem hard werken is en naast voordelen ook risico’s kent.

Eerst wat goed nieuws. Dankzij digitalisering krijgen steeds meer mensen toegang tot het financiële stelsel. Daarbij speelden innovaties als betalen met je mobiele telefoon een hoofdrol, met name in Afrika. Volgens de Global Findex database steeg de laatste tien jaar het aantal volwassenen met een bankrekening of iets dat daarop lijkt in ontwikkelingslanden van 41% naar 71%. Ook fijn, het gat in rekeningbezit tussen mannen en vrouwen daalde wereldwijd van 9% naar 6%. Crypto bood migranten een manier om sneller en goedkoper geld over te maken naar het thuisfront (het FSB heeft nu een Roadmap om de kwaliteit van reguliere kanalen voor grensoverschrijdende betalingen te verbeteren).

Dichterbij huis heeft digitalisering de drempel voor beleggen verlaagd met de opkomst van neobrokers. Zelf je belegging geheel digitaal kunnen beheren en de lage kosten noemen de execution only beleggers als redenen om juist voor dit kanaal te kiezen. En hoewel beleggen niet zonder risico is, laat onderzoek ook zien dat bijna de helft van de Nederlanders voldoende financiële buffers heeft om (verstandig) te beleggen, terwijl ze dat niet doen.

Uitsluiting op de loer

Maar digitalisering kan ook deuren sluiten. Discriminatie en uitsluiting liggen op de loer. Op het internet laten we allemaal data achter. Ook als je als eenling zorgvuldig met je data omgaat, blijven er voor de productontwikkelaars nog soortgenoten te over om een profiel te creëren. Aanbieders kunnen die data bovendien op allerlei manieren benutten om hun waar te slijten. Om je van hun productaanbod uit te sluiten – formeel of via hun distributiestrategie, of om de maximumprijs te bepalen die je bereid bent te betalen. Tja, dat we verschillende prijzen betalen voor een ticket soit, maar vinden we dat ook nog acceptabel bij een verzekeringsproduct? En andersom: hoe groot is de kans dat een data-gedreven industrie een leuk financieel product ontwikkelt voor mensen die weinig sporen achterlaten op het internet, zoals sommige migrantengroepen of ouderen. Schraal aanbod is hun voorland.

Nu ontwikkelt de EU een hele trits regelgeving rond datagebruik. Daarbij worden sommige problemen aangepakt, maar zeker niet alle. De voorstellen rond Open Data gaan ervan uit dat alle problemen zijn opgelost, zolang toestemming is verkregen. Optimistisch, want ik ben vast niet de enige die niet altijd en overal de cookies afwijst.

Met goed toezicht leidt AI tot gelijke behandeling van gelijke gevallen, maar wettelijke kaders of branchebrede ethische codes, liefst internationaal, blijven onmisbaar. Denk aan de bestaande verplichte gelijke behandeling van mannen en vrouwen bij pensioenen.

Lage digitale vaardigheden

Nog een slag praktischer is de digitalisering van het klantcontact. Wat kan er misgaan in digitaal savvy Nederland? Genoeg! Zo’n 10 tot 20% van de personen geeft zelf aan niet over basale digitale vaardigheden te beschikken. En die cijfers zijn waarschijnlijk een onderschatting, want bij doorvragen bleek maar de helft van de ‘digi-vaardigen’ in staat specifieke opdrachten uit te voeren die relatief vaak voorkomen. Niet verrassend is de oververtegenwoordiging van ouderen, praktisch opgeleiden, laaggeletterden en mensen met een migratieachtergrond onder de groep met lage digitale vaardigheden.

Wat kan deze mensen helpen? Allereerst moeten we aandacht hebben en open staan voor mensen met beperkte digitale vaardigheden. Daarbij helpen goede telefonische dienstverlening en fysieke informatiepunten. De overheid zou het gebruik van DigiD breder kunnen toestaan. Een pensioenuitvoerder kreeg 90 tot 95% minder vragen rond inloggen na introductie van de DigiD. Daar waar de financiële sector een nutsfunctie vervult, mag of sterker nog, moet ze misschien ook gebruik kunnen maken van nutsvoorzieningen?

Mondiaal opent digitalisering veel deuren. Juist in een land als Nederland dat digitaal vooroploopt, laten risico’s van uitsluiting en bias zich ook voelen. Gelukkig is financiële inclusie een onderwerp waar beleid en de financiële sector elkaar wél makkelijk vinden. Dat biedt hoop op actie.