FD-column Laura van Geest: 'Laat deelnemer meer baas zijn over groen pensioen'

In de aanloop naar de zomer raakten de Nederlandse gemoederen verhit over de beleggingsstrategie van pensioenfondsen. Er zou te veel aandacht zijn voor duurzaamheid en onheilzaam activisme. Pensioenfondsen moesten zich primair richten op rendement en verder niets, aldus de aangenomen motie van VVD-Kamerlid Thierry Aartsen.

Een dingetje was geboren. Een dankbaar onderwerp voor columnisten, en de opiniepagina van het FD deed er ook zijn voordeel mee. Reacties varieerden van voorzichtige instemming tot verbazing en verontwaardiging.

Inconsistentie

Zo vond FD-columnist Ed Groot dat pensioenfondsen inderdaad terug in hun hok moesten, terwijl Jacqueline Duiker van beleggersvereniging VBDO in haar opiniebijdrage betwistte dat duurzaamheid ten koste gaat van rendement. Klimaatverandering gaat immers met risico’s gepaard, en een goede belegger kijkt niet alleen naar rendement maar ook naar risico.

Inconsistentie is een ander logisch verwijt. De oproep van kabinet en Tweede Kamer afgelopen februari om meer te investeren in defensiebedrijven, is de laatste in een reeks van goede doelen waarvoor de overheid institutionele investeerders probeert te interesseren. Terwijl Mathijs Bouman in zijn column ‘Gewetenloze motie’ de vraag opriep of pensioendeelnemers mensen zijn die misschien ook graag in een veilige, schone en eerlijke wereld leven.

Die laatste vraag intrigeert mij wel als financiële toezichthouder. Want wat weten wij eigenlijk van de voorkeuren van toekomstige genieters van pensioen en hoeveel hebben die eigenlijk te zeggen? Dat hangt er maar helemaal vanaf.

Eigen preferenties

Als je je pensioen regelt via een vermogensbeheerder of een beleggingsadviseur dan is er eigenlijk best veel bekend. Er zijn allerlei regels die de aanbieder verplicht zijn klant een passend product aan te bieden. Niet alleen moet hij de financiële positie, kennis, ervaring en beleggingsdoelstellingen navragen, hij moet zich ook vergewissen van de risicobereidheid en duurzaamheidswensen. Kortom, als je je pensioen regelt via een vermogensbeheerder of beleggingsadviseur dan mag je ervan uitgaan dat je portefeuille aansluit bij je eigen preferenties. En ja, de AFM houdt hier nog toezicht op ook.

Hoe anders is het gesteld met de deelnemers van pensioenfondsen. Over duurzaamheid hoeft hen niets te worden gevraagd. Het is een groot goed dat deelnemers via de verplichte deelname aan het zogenaamde tweedepijlerpensioen op een aantal punten worden ontzorgd – in Nederland is oud echt niet arm – maar waarom zijn fondsbestuurders niet verplicht zich te vergewissen van hun duurzaamheidspreferenties? Ja, deze en gene pensioenfonds doet wel eens navraag naar voorkeuren, maar dat is geheel vrijwillig en vrijblijvend.

Gemiste kans

Met de nieuwe pensioenwet worden voorzichtige stappen gezet om de besluitvorming van pensioenfondsen beter aan te laten sluiten bij de wensen van hun deelnemers via het risicopreferentieonderzoek. Dan is het toch een gemiste kans dat die verplichting ook niet geldt voor preferenties op het terrein van duurzaamheid en ESG.

Misschien dat mensen bij de politie of het leger investeren in wapenindustrie niet zo gek vinden. Misschien dat mensen in de gezondheidszorg bedanken voor investeringen in tabak of suiker. Ook in de wereld van duurzaam zijn er verschillende tinten groen. Misschien dat sommige mensen vooral voor een groen gevoel willen investeren en groene obligaties prima vinden, terwijl anderen juist het verschil willen maken via engagement (bedrijven aanzetten en helpen in de transitie naar duurzaamheid) of nieuwe groene activiteiten willen financieren.

En je kunt nog verder gaan. In de Verenigde Staten zie je dat het vormgeven van je preferenties niet beperkt blijft tot het soort titels waar je wel of niet in belegt. Daar wordt geëxperimenteerd met de mogelijkheid klanten mee te laten beslissen hoe te stemmen tijdens de algemene aandeelhoudersvergadering, over engagement of beloningsbeleid. Zo kent Blackrock bijvoorbeeld ook een Catholic-Faith based policy.

Hoe paternalistisch wil je zijn bij het beleggingsbeleid van pensioenfondsen, als overheid en als pensioenfondsbestuur? Pensioengeld is niet van politici en slechts toevertrouwd aan pensioenbestuurders. Waarom hoeven zij de deelnemers niet te vragen wat ze willen? Zij gaan dat pensioen tenslotte genieten in een wereld waar hopelijk nog wat te genieten valt.

Het debat zoals dat in de VS woedt over activistisch beleggen hoeven wij niet te importeren. Maar er is niets mis met wat meer ‘wie betaalt bepaalt’.